Падрабязнасці трагічнай гібелі Кобэ: пілот парушыў інструкцыі, а следства падазравала Браянта ў ціску на яго

26 студзеня 2020 года баскетбольны і ўвесь спартыўны свет узрушыла трагічная вестка – пяціразовы чэмпіён, MVP НБА і легенда «Лэйкерз» Кобэ Браянт разбіўся ў авіякатастрофе разам са сваёй 13-гадовай дачкой Джанай і яшчэ 7 асобамі. Прыватны верталёт, які Кобэ арандаваў для палёту на баскетбольны матч сваёй дачкі, разбіўся ў гарах каля горада Калабас, штат Каліфорнія, праз 40 хвілін пасля ўзлёту.

У траўні 2022-га канадскі дакументальны серыял «расследавання авіякатастроф«, які транслюецца на тэлеканале National Geographic з 2003 года, прысвяціў гэтай падзеі апошнюю серыю 22-га сезону, якая атрымала «страта Легенды» («Loss of a Legend»), даследаваўшы ўсе тонкасці і нюансы катастрофы, якая забрала жыцці дзевяці чалавек.

Кобэ ляцеў з дачкой на баскетбольны матч у іншы горад – арандаваў шыкоўны верталёт, якім стала карыстаўся

Легендарны баскетбаліст і яго дачка Джана збіраліся на матч у невялікае мястэчка блізу Камарыллі, штат Каліфорнія. Джана Браянт павінна была прыняць удзел у тым матчы, а Кобэ выступаў у ролі трэнера. Для таго, каб дабрацца на гульню, Браянт арандаваў верталёт - ён аддаваў яму перавагу перад любым відам наземнага транспарту яшчэ з пачатку прафесійнай кар'еры баскетбаліста, бо верталёт - гэта заўсёды зручна і хутка, а таксама эканоміць процьму часу, якое часам даводзіцца праводзіць у заторах на дарогах.

Кобэ скарыстаўся паслугамі прыватнай авіякампаніі «Island Express Holdings Inc.», з якой неаднаразова лётаў раней. Акрамя Браянта пастаяннымі кліентамі кампаніі былі і іншыя знакамітасці, у прыватнасці Кайлі Джэннер і баскетбаліст «Кліпэрз» Кавай Леанард.

Экс-гулец «Лэйкерз» арандаваў раскошны верталёт Sikorsky S-76B, разлічаны на восем пасажыраў. Гэты верталёт лічыцца своеасаблівым лімузінам у свеце чартарных авіяпералётаў - ім карыстаюцца кіраўнікі дзяржаў і іншыя важныя персоны, бо ён лічыцца надзейнай і бяспечнай машынай. Кіраваў верталётам пілот Ара Забаян, які меў больш за 8500 гадзін вопыту палётаў (з іх больш за 1250 гадзін на Sikorsky S-76). Кобэ Браянт пастаянна лётаў менавіта з ім - Забаян так часта вазіў зорку баскетбола па Паўднёвай Каліфорніі, што яны паспелі пасябраваць і знаходзіліся ў сяброўскіх адносінах.

Пералёт павінен быў заняць 30 хвілін - вылет з горада Санта-Ана і прызямленне каля спартыўнай акадэміі Кобэ «Мамба» паблізу Камарыллі. Перад пачаткам палёту пілот Ара Забаян ацаніў абстаноўку і прыйшоў да высновы, што яму нічога не павінна перашкаджаць. Аднак складанасці ўзніклі ўжо на паўдарогі.

На працягу ўсяго палёту верталёт суправаджаў густы туман - пілот ляцеў ніжэй звычайнага, каб арыентавацца па мясцовасці

Верталёт Браянта мусіў перасекчы паветраную прастору горада Бербанк – там пілот Забаян зрабіў запыт на гэта ў дыспетчараў аэрапорта. Яны дазволілі толькі палёт па прыборах (ПЗУ), тады як Ара мог лётаць толькі па правілах візуальных палётаў (ПВП), гэта значыць арыентавацца ён павінен не па прыборах, а менавіта па тым, што можа самастойна ўбачыць са сваёй кабіны пілота.

З-за недастатковай бачнасці для палётаў па ПВП дыспетчары адхілілі запыт, але Забаян зрабіў новы на спецыяльны дазвол, заключыўшы своеасаблівае пагадненне з дыспетчарскай, па якой яму дазволілі перасекчы паветраную прастору па правілах візуальных палётаў. Але папрасілі пачакаць у паветры, перш чым над аэрапортам разляцяцца іншыя самалёты, каб пазбегнуць магчымых сутыкненняў. Забаян паведаміў Кобэ і іншым пасажырам самалёта, што рэйс затрымаецца на некалькі хвілін, але спазненне будзе некрытычным.

Пілот атрымаў спецыяльны дазвол, перасек паветраную прастору Бербанка і ўвайшоў у зону аэрапорта Ван-Найс, дзе таксама зрабіў запыт на ПВП, атрымаў дазвол і працягнуў палёт, выбраўшы самы нізкі з усіх магчымых маршрутаў. Верталёт знаходзіўся на вышыні ўсяго 174 метраў над зямлёй, праз густыя аблокі Забаян не мог падняцца вышэй і планаваў працягваць палёт на той жа вышыні.

З-за горнай мясцовасці і малой вышыні верталёт стаў нябачным для радараў. Ара Забаян працягнуў кіраваць па правілах візуальных палётаў, аднак за 10 хвілін умовы надвор'я і бачнасць пагоршыліся. Марскі туман і цёплае паветра ўтварылі нізкія аблокі, што прымусіла пілота паведаміць пра намер падняцца над іх ніжнім пластом.

План Забаяна быў падняцца на вышыню 1200 метраў і праляцець над аблокамі. Паколькі яго не было відаць на радарах, дыспетчар папрасіў пілота націснуць на кнопку транспандэра (спецыяльная прылада, якая пры выкарыстанні дасылае сігнал і інфармацыю пра месца і вышыню знаходжання верталёта).

Атрымаўшы сігнал, дыспетчар аэрапорта ўбачыў, што верталёт Кобэ не падымаецца ўверх, а наадварот, рэзка губляе вышыню і апускаецца па спіралі. Неўзабаве пасля перадачы інфармацыі з транспандэраў верталёт урэзаўся ў гару паблізу горада Калабасас. Усе пасажыры загінулі на месцы, а пазней следства ўстанавіла, што смерць Кобэ, Джаны і ўсіх астатніх, хто знаходзіўся на борце верталёта, наступіла імгненна ад атрыманых траўм, то-бок яшчэ да выбуху верталёта, які адбыўся пасля сутыкнення з зямлёй.

Следства думала, што Браянт сам падганяў пілота і падвергнуў сябе небяспецы, каб паспець на матч

«Чаму дасведчаны пілот не справіўся з кіраваннем на знаёмым яму маршруце?» – такім быў галоўны пытанне следства пасля авіякатастрофы.

Ара Забаян не мог не справіцца з кіраваннем з-за неспрактыкаванасці – ён налятаў звыш 8500 гадзін, быў інструктарам для іншых пілотаў, а сам Кобэ Браянт пастаянна хацеў лётаць менавіта з ім. У дзень палёту ён ацаніў зводку надвор'я і прыйшоў да высновы, што нізкія аблокі не павінны перашкодзіць яго маршруту. Але ў той дзень аблокі віселі настолькі нізка, што гэта прымусіла Забаяна змяніць план палёту і арыентавацца па сітуацыі.

Дзякуючы здымкам з камер відэаназірання на адным з бейсбольных палёў непадалёк ад месца падзення верталёта ўдалося ўстанавіць, што бачнасць у той дзень складала менш за 2,5 кіламетраў. Лётаць можна за бачнасці не менш, чым 1,5 кіламетра, але нават 2,5 км – вельмі мала для выканання нармальнага палёту з візуальнымі арыенцірамі, нават для дасведчанага пілота ўзроўню Ары Забаяна.

(Параўнанне бачнасці ў дзень катастрофы (першае фота) і ў іншы дзень са спрыяльнымі ўмовамі надвор'я)

Верталёт знаходзіўся на вышыні 137 метраў, што амаль удвая ніжэй ніжняга ўзроўню аблокаў, аднак, як аказалася пазней, метэаралагічныя даследаванні маглі не зусім адпавядаць рэчаіснасці, а такім чынам хмары згушчаліся значна ніжэй. А Забаян, прытрымліваючыся правільнаму і ўстаноўленаму загадзя курсе маршруту, трапіў у нізкі туман, так званую зону СМУ (метэаралагічныя ўмовы) – абстаноўку, у якой палёт здзяйсняецца толькі (!) па прыборах. Забаян меў допуск толькі да палётаў па візуальным метадам і не меў права ўлятаць у СМУ. Аднак трапленне ў складаныя метэаралагічныя ўмовы ў выпадку Забаяна было ненаўмысным.

А неспадзявана трапленне ў СМУ ў 80% выпадкаў прыводзіць да катастрофы. Гэта настолькі небяспечна, што пілотаў навучаюць усімі метадамі пазбягаць падобных сітуацый. Яны не бачаць ні неба, ні зямлі, нічога, акрамя аблокаў вакол, таму вымушаныя спадзявацца толькі на ўласныя адчуванні, накшталт раўнавагі, што з'яўляецца толькі ілюзіяй арыентавання ў прасторы.

Следства зафіксавала, што Забаян працягваў рух і не скідаў хуткасць, нават калі ўвайшоў у зону дрэннай бачнасці, і прыйшлі да версіі, што гэта магло адбыцца з-за Кобэ Браянта, які на той момант ужо спазняўся і мог «падганяць» пілота, не дазваляючы яму перачакаць дрэнныя ўмовы надвор'я. За дзень да вылету Кобі перанёс час вылету з 9:45 на 9:00, каб прыбыць раней і паглядзець яшчэ і матч з удзелам іншых каманд. Верталёт ужо спазняўся з-за затрымкі перад аэрапортам Бербанка, таму версія следчых выглядала цалкам праўдзіва.

Даследаваўшы гісторыю адносін Кобэ з кампаніяй «Island Express», следства прыйшло да высновы, што Браянт ніяк не мог уплываць на пілота. За год ён скарыстаўся паслугамі кампаніі 26 разоў - і ні разу не прымушаў пілотаў паскарацца, нават у выпадку спазненняў.

Былы пілот кампаніі Курт Дзітц таксама пацвердзіў, што легендарны баскетбаліст «Лейкерс» дакладна не стаў бы ціснуць на пілота. «Я лётаў з Кобэ два гады. Ён не рабіў бы гэтага, не ціснуў бы на пілота. Ён ніколі не спрабаваў уплываць на яго хаця б неяк», – сказаў Дзітц.

Няма ніякіх доказаў, што сам Кобэ ці хто-небудзь з іншых пасажыраў мог бы паўплываць на рашэнне Забаяна. Браянт, наадварот, хацеў лётаць толькі з ім і давяраў пералёты сваёй сям'і менавіта Ары. Віцэ-прэзідэнт кампаніі «Island Express» падкрэсліў, што паміж Кобэ і Забаянам былі сяброўскія адносіны – Браянт заўсёды прыязна называў яго «Містар пілот».

Следчыя прыйшлі да думкі, што сам факт сяброўства Забаяна з Кобі мог аказваць ціск на пілота і «абавязваць» яго выканаць гэты палёт, нягледзячы ні на якія перашкоды. Ара не даляцеў усяго 40 кіламетраў (каля 10 хвілін), таму мог зрабіць так званую «памылку працягу плана», як гэта называюць у авіяцыі. Гэта значыць пілот вырашыў не мяняць свайго рашэння, дачакацца паляпшэння ўмоў або вярнуцца і прызямліцца ў аэрапорце ў бяспечным горадзе, а працягваць палёт, бо амаль прыбыў у пункт прызначэння.

Забаян быў гатовы да выпадковага трапляння ў зону складаных метэаралагічных умоў, ён нават быў старшым інструктарам і вучыў гэтаму іншых. Згодна з правіламі, пілот, які трапіў у зону СМУ, павінен знізіць хуткасць, падняцца з дапамогай аўтапілота і падаць сігнал дапамогі. Забаян працягваў рухацца з ранейшай хуткасцю, не ўключаў аўтапілот, спрабуючы самастойна праляцець скрозь аблокі, пры гэтым не паведамляючы аб уваходзе ў зону СМУ, парушаючы асноўныя правілы.

Ару Забаяна дэзарыентавала ў прасторы - яму здавалася, што ён ляціць і падымаецца над аблокамі, але замест гэтага трапіў у «жалобную спіраль» - у працяглым павароце налева Забаян набліжаўся да зямлі.

Пілот не можа зразумець становішча верталёта без візуальных арыенціраў, а Забаян не арыентаваўся на прыборы, а спрабаваў вачыма знайсці аўтамабільную шашу, за якой сачыў на працягу ўсяго палёту, пакуль не трапіў у аблокі. Просьба дыспетчара перадаць сігнал транспондэру прымусіла Забаяна пераключыць увагу, праз што ён канчаткова страціў арыентацыю і, сам таго не заўважаючы, усё больш і больш паварочваў верталёт налева, уразаючыся ў гару на хуткасці амаль 300 км/ ч.

Кобі Брайант і яшчэ 8 чалавек загінулі па вельмі звычайнай і банальнай прычыне - дрэнныя ўмовы надвор'я прывялі да дэзарыентацыі пілота.

Авіякатастрофа паўплывала на змену метадаў падрыхтоўкі пілотаў.

Трагічная аварыя, якая забрала жыцці Кобі і Джанны Браянт, а таксама яшчэ 7 чалавек, стала штуршком для змены метадаў падрыхтоўкі пілотаў для пілотаў, якія ўваходзяць у зону складаных метэаралагічных умоў.

Зараз нашмат больш увагі надаецца тлумачэнню пілотам таго, што пачуццё набору вышыні часта ўводзіць у зман. Іх дэзарыентуюць у прасторы, не адрываючыся ад зямлі, дзякуючы спецыяльнаму трэнажору вучаць і тлумачаць, як сябе паводзіць і што рабіць у выпадку трапляння ў такую ​​сітуацыю падчас рэальнага палёту. Прасторавая дэзарыентацыя пілотаў з'яўляецца прычынай 30% смяротных аварый верталётаў, і цяпер стаіць задача мінімізаваць гэтую колькасць.